Eileen í Heimaru Lon, sum nú býr í Danmark, var saman víð dóttur síni, Irenu ein túr í Føroyum í summar (2018).Tær búðu hjá Arnhild og Hilmari á Teigunum, í Hoyvík, og eg stakk inn á gólvið at fáa eitt prát við Eileen og hoyra hana seta orð á sítt serstakliga hendingaríka lív - bæði so og so.  Møðgurnar báðar høvdu júst tá verið ein túr við Gjógv, har Eileen m.a. var á grøvini hjá foreldrum sínum og á grøvini hjá trimum av børnum sínum.

Irena og Eileen - í Hoyvík 2018.

Eileen í Heimaru Lon - Eileen Richmond - er fødd á Tvøroyri í 26.10.1925 og er sostatt 93 ára gomul. Mamma hennara var Dagmar á Teigunum (Dagmar Joensen, f. 1903), og pápi hennara var eingilskmaður, George Richmond, ættaður úr Hull. Dagmar arbeiddi sum ung á Tvøroyri og búði á hotellinum, og Eileen var ikki tvey ára gomul, tá ið hon kom av Tvøroyri til Gjáar. Hon vaks upp í Heimaru Lon hjá ommubeiggja sínum, Jóhannesi í Lon (Johannes Berg, f. 1882) og konu hansara, Fíu í Lon (Sofía Berg, f. 1881). Tann fyrsta triðingin av lívinum var lagnan henni ómenniskjaliga tung, so tað var rørandi at hoyra hana seta orð á upplivingarnar. 

Eileen fær orðið:

Mær er fortalt, at tá eg kom norður til Gjáar, kom eg við einum báti, ið æt "Kjógvin", sum setti meg upp í Funningi. Jóan Pauli í Lon (Joen Pauli Berg, f. 1877) bar meg í leypi oman til Gjáar. Ta fyrst tíðina mundu mamma og eg búgva á Teigunum. So var tað tað, at mamma (Dagmar) skuldi ein túr til Havnar, men fyrst hevur hon helst verið uppi í Heimaru Lon hjá ommubeiggja og spurt, um eg ikki kundi verða har, til hon kom aftur. Mamma ætlaði at verða aftur, áðrenn abbi, (Petur Julius Joensen, f. 1877), fylti tann 20. januar.

"Smiril" misti dekshúsið á Mjóvanesi  í 1928

Tann 19. januar 1928 fer hon so við "Smirli" norður aftur til Gjáar, men á Mjóvanesi fekk "Smiril" ein so stóran sjógv, at dekshúsið reiv seg leyst og fór fyri borð. Tey 5 ferðafólkini, ið sótu í dekshúsinum, sjólótust øll - og mamma var ein teirra. Hetta førdi tað við sær, at eg bleiv verandi í Heimaru Lon. Eg visti ikki betur enn, at Fía og Jóhannes vóru foreldur míni. Men so var tað ein dagin, at eg var niðri á Teigunum hjá abba, nú kemur mammubeiggi (Hjalmar Joensen, f. 1908) inn og tekur í hondina á mær og leiðir meg innar í stovuna.

                         

Dagmar (1903 - 1928) - mamma Eileen                                 George Richmond - pápi Eileen

So peikar hann upp á eitt bílæt á vegginum og spyr: "Veitst tú, hvør hatta er?" Eg svarað sjálvandi nei, tí eg visti tað ikki. "Veitst tú ikki, at hatta er mamma tín?" sigur hann so. Eg stóð púra býtt, tí hatta líktist als ikki mammu (Fíu/fosturmammuni). "Ja, men mamma tín er jú deyð," letur so í honum. Hetta fór sum ein skelkur í gjøgnum mín barnakropp. Eg var ikki meira enn eini 4 ella 5 ár tá, so eg skilti einki av nøkrum. Seinni sigi eg so hetta við mammu: "Tú ert ikki mamma mín!" "Hvør sigur tað?" svarar hon mær. "Tað sigur mammubeiggi," sigi eg. "Hatta ætlaði eg at siga tær, tá ið tú vart nóg stór," svaraði mamma. Hetta vísti seg at koma at ávirka viðurskiftini í millum meg og fosturmammu mína frameftir. Líkamikið - eg hevði tað gott uppi í Lon. Tey gjørdu alt tað besta fyri meg, men eg kendi innast inni, at hetta gjørdi ein mun millum meg og fosturmammuna, sum eg ikki hevði merkt frammanundan. Pápi (fosturpápi) var til skips, og eg minnist, hvussu eg gleddi meg til, at hann kom aftur.

Jóhannes og Fía í Lon (fosturforeldrini)

Tey gjørdu alt tað besta fyri meg, sum tey hildu vera gott. Men tað var ikki altíð so stuttligt hjá mær, tí eg slapp ikki at spæla við øll onnur, sum hini spældu við. Eg rokni við, at tað var tí, at tey vildu ansa so væl eftir, at einki ilt hendi mær. Tey hava havt ov stóra umsorgan fyri mær, havi eg skilt seinni. Eg fór næstan ikki út við nøkrum, uttan mamma var í nánd. Onkuntíð komu Hallgerð (Hallgerð Sivertsen, f. Kallsoy, 1925) ella Anna í Fornanum (Anna Mikkelsen, f. Sivertsen, 1925) inn til okkara við stokkum, men eg slapp ikki inn til teirra við stokkum. Eg var nokkso stór, tá ið eg fekk at vita, at pápi mín var eingilskmaður. Ein dagin, so hendi nakað løgið, tað bankar onkur upp á úthurðina hjá okkum í Lon, og eg leypi út at vita, hvør ið tað er, tí tað var ikki so vanligt tá, at banka uppá. Nú standa tveir fremmandir menn uttanfyri og spyrja, um tað eg eri eg - Eileen - men í somu løtu kemur mamma út og tekur í armin á mær og koyrir meg inn aftur í køkin. Eg visti ikki, hvørjir menninir vóru, men tá ið eg var blivin vaksin, fortaldi ein kona mær, at annar av monnunum var maður hennara - av Tvøroyri. Hon segði eisini, at maður hennara kendi væl pápa, og at pápi ofta plagdi at vitja har, tá ið hann var inni á Tvøroyri við einum eingilskum trolarara, sum hann sigldi við.  

                     

Skúlin og Gamla Pakkhús                                                            Jóhan Kallsoy

Jóhan Kallsoy (f. Mørkøre 1892), Eiði, var lærari, og var hann ein einastandandi góður lærari. Eg haldi ikki, at vit kundu fingið betri lærara. Hann gekk nógv upp í tað føroyska. Vit lærdu nógvar fosturlandssangir og sungu nógv, men einki minnist eg til, at vit kvóðu í skúlanum, men í fríkorterinum plagdu dreingirnir at dansa uttanfyri, í millum skúlan og Gamla Pakkhús. Ein løgin vani var, at tá tú fórt í skúla (í fyrsta flokk), so skuldi tú koyrast í kolkassan, sum var í gongini - og sjálvandi blivu klæðini skitin. – Kolið var ikki bíligt, og eina avmarkaða tíð skuldi hvørt barnið hava eina torvu við í skúla til at koyra í ovnin, sum var í skúlastovuni. Eg minnist, at vit í skúlanum útgóvu eitt blað, ið kallaðist ”Smæran”. Vit skuldu so sjálvi skriva ”S-M-Æ-R-A-N” við vøkrum, kronglutum bókstavum og tekna myndina av eini smæru, og so kundu vit skriva okkara egnu søgur. Blaðið kom út nakrar ferðir um árið, og Kallsoy las so okkurt fyri okkum upp úr blaðnum í skúlanum. Tað hendi seg, at lærarin sendi onkra søgu til ”Barnablaði”. – Tá ið eg gekk í skúla, skuldu vit sjálvi keypa skrivi- og roknibøkur og lundapenn (stálpennur, líkur lundanevi). Tað vóru bara lesibøkurnar, ið øll brúktu, ið vit ikki skuldu keypa sjálvi. Tær hoyrdu til skúlan, vóru dýrar og gingu í arv. Eg plagdi at spara mær pengar saman í ein kopp í skápinum í køkinum - mest til pennar, blýantar og griflar, ið var tað bíligasta at keypa. Tað, ið eg hevði at spara, var sovorðið, sum eg fekk afturfyri at ganga onkur ørindir – eini 2 ella 5 oyru. Eg minnist eisini væl, at eg altíð skrivaði mítt navn á skúlabøkur og líknandi, men ofta var Richmond strikað út - ella var Joensen skrivað aftrat. Mamma (Dagmar) æt Joensen, men eg æt Richmond - ikki Joensen. Pápi (George Richmond) hevði skrivað viðmerking til kirkjubókina, at hann vildi hava, at eg hevði Richmond til eftirnavn. Abbi (Petur Julius Joensen f. 1877) fortaldi mær, at so var, tí pápi mín hevði sagt við abba, at mítt eftirnavn skuldi verða Richmond. Í skúlanum brúktu vit talvu og skrivaðu við grifli á tavluna. Tá ið talvan, ið var til støddar sum eitt lítið A4 ark, var full, kundu vit skriva upp í skriviheftir. Onkuntíð, tá ið eg hevði roknað talvuna fulla heima, soleiðis sum eg hevði finigð loyvi til, og kom í skúla við henni dagin eftir, so tóku dreingirnir viðhvørt talvuna frá mær í fríkorterinum, áðrenn roknitímin byrjaði, og turkaðu hana, so einki sást eftir. Hetta gjørdu teir, tí teir søgdu, at eg ikki hevði roknað tað sjálv. Eg fortaldi tað so fyri læraranum, at dreingirnir søgdu, at eg ikki hevði roknað tað sjálv. Tá bað lærarin meg fara upp á talvuna at rokna nøkur srykkir, ið hann hevði sett upp, og tað kláraði eg væl. Soleiðis fekk hann at vita, at eg dugdi mátan, hóast dreingirnir høvdu turkað tað burtur, sum eg hevði roknað heima. Mær dámdi serliga væl at rokna, og komst tað kanska av tí, at tað gekst mær so væl í rokning. Einaferð bleiv eg innisett. "Hví ert tú so sein úr skúlanum?" spurdi mamma. "Eg eri innisett," svaraði eg. "Innisett?" "Hvat hevur tú gjørt?" spyr mamma."Vit høvdu tabell,” svaraði eg,”og lærarin spurdi meg, hvat tríggjar ferðir sjey var, men eg svaraði ikki nóg skjótt, og so hann setti meg í skammikrók," svari eg. "Áh, tann skomm," sigur mamma.- Jú, soleiðis var tað tá – tað skuldi svarast upp á standandi fót. Vit høvdu eisini ítrótt, fimleik og vóru nógv úti í náttúruni. Tá ið veðrið var gott, gingu vit t.d. eystur í Fjøru og lupu yvir um Ánna og tílíkt. Vit vóru fleiri túrar í haganum við læraranum, og so sendi hann okkum út at henta plantur, grøs og so at siga alt, ið veksur í haganum. So skuldu vit skriva upp, hvussu plantan æt, hvussu hon sá út, og hvar vit høvdu funnið hana. Eg eigi enn eina bók, sum eg havi skrivað alt møguligt uppí, og har eru eisini tekningar av plantum, djórum, húsum og øllum møguligum. So havi eg t.d. skrivað: Hvussu mong hús vóru í bygdini, hvussu mong fólk búðu í hvørjum húsi, nøvnini á fólkunum, hvussu nógva jørð tey áttu í teimum ymisku høgunum o.s.fr. Tað stendur eisini í bókini, at eg eri 14 ára gomul. Nakað herfyri vísti eg einum manni bókina, og hann var so hugtikin av henni, at hann helt fyri, at hon átti at farið á Skjalasavnið. Kallsoy royndi eisini at læra okkum at svimja, og tá marsjeraðu vit heim til Funningsdjúptina - eitt/tvey - eitt/tvey. Eg minnist, at einaferð, vit komu heim við húsunum á Rætt, nú letur Gamli Olrikur (Olrik Kristiansen, f. 1846) vindeygað upp og rópar: "Kristoffur! Gongur tú her og spælir við smábørn?" ”kom heldur og hoyggja!” Kristoffur - tað var Hans - hann æt Hans Kristoffur Kristiansen, f. 1924, og Gamli Olrikur vildi heldur hava hann at koma at hoyggja. Gamli Olrikur var abbi Hans, og Hans og eg gingu í sama klassa, og seinni bleiv hann lærari við Gjógv. Mær dámdi so væl at ganga í skúla og vildi gjarna havt hildið fram at gingið í skúla. Eg spurdi Kallsoy, um eg ikki bara kundi halda fram at ganga í skúla - og jú, tað kundi eg gott. Men tá ið so hini børnini fóru at kalla meg ”skúlagrell”, tá helt eg uppat álíkavæl.

Ungdómsárini

Eg bleiv konfirmerað á Eiði 1939, og vit vóru seks frá Gjógv: Hallgerð Kallsoy (hjá Læraranum) - seinni Sivertsen, Anna Sivertsen (í Fornanum) - seinni Mikkelsen, Hanna Jacobsen (hjá Dalberg) - seinni Hansen - Maria Christiansen (hjá Trinu) - seinni Matras, Pætur Joensen, á Bø - og so eg, Eileen Richmond (í Lon). Vit gingu til Eiðis og vóru á Eiði í eina viku, har vit gingu at lesa. Eg búði hjá Petur Kruse, mamma kendi konu hansara, hon var eisini úr Havn. Tað var ikki, fyrr enn eg skuldi konfirmerast og sá dópsattestina, at eg sá tað upp á skrift, hvussu pápi æt. Eg visti tað m.a. frá abba, men hevði ikki sæð tað á skrift.

Tá eg var umleið 16-17 ár, fór eg til Havnar at arbeiða sum húshjálp. Eg veit ikki, hvussu aðrar arbeiðsgentur høvdu tað, men tað ger væl einki, um eg sigi eitt sindur um, hvussu mínar umstøður vóru. Eg arbeiddi frá morgni til myrkurs – byrjaði kl 06 á morgni við at kynda. Har vóru einir 6 ovnar - umframt komfýrin - so tey vóru nokk av tí "fínara" slagnum. Kolið skuldi berast inn úr garðinum, og eg minnist fyrstu ferð, eg skuldi kynda í komfýrinum. Eg hevði kol og eina fløsku av petrolium, men einki pinnabrenni. Eg kyndi so, sum eg plagdi, og koyrdi petrolium í, tendraði so í, og tað brendi væl, men tað gekk bert ein lítil løta, so var alt svart og sloknað. Ikki fekk eg tað aftur at brenna, hóast eg stoytti meiri petrolium á. Nú kemur maðurin og spyr, um eg ikki fekk tað at kykna, og eg svari nei. Hann spyr so, um eg ikki hevði koyrt meir petrolium á, og jú svaraði eg, men tað virkar ikki. Tá fór hann at flenna og sigur so, at hann hevur koyrt vatn í fløskuna, og tí riggaði tað bara fyrstu ferð, eg koyrdi á og fekk eld í. Hitt var bara vatn, og tí sloknaði tað, sjálvandi. Og so grein hann í kíki. Eg hevði bara nakrar frítímar hvønn mikudag aftan á kl 14, men tá skuldi eg hava vaskað og skúrað øll gólvini uppi á loftinum, áðrenn eg fekk frí. Ein frídag hevði eg so vitjan av eini vinkonu. Vit høvdu verið ein túr og vóru bæði tystar og svangar. Eg fór so og skar okkum hvør sína rugbreyðsflís, og vit fingu okkum ein drekkamunn. Dagin eftir segði frúan við meg, at eg mundi hava verið nakað svong í gjár. Eg spurdi hana, hví hon segði so, og hon svarar, at hon hevði sæð, at eg hevði skorið breyðflísar niður. Eg spurdi, hvussu hon visti tað, og so sigur hon, at hon hevði altíð eitt merki í breyðinum og legði aftrat, at eg ikki skuldi eta har, tá eg hevði frí. Eg fekk 10 kr. um mánaðin at byrja við. Tað mesta eg fekk, áðrenn eg fór haðani, vóru 20 kr. Eg segði upp aftan á ein heilan mánað, tí har var so trupult at vera, at eg bert vildi verða ein hálvan mánað aftrat, men so sigur maðurin í húsinum við meg, at tað kundi eg ikki, tí tað skuldi verða fullan mánað, og so hugdi hann at klokkuni og sigur, at tað kundi eg ikki, tí klokkan var farin av 12, og so eg mátti verða fullan mánaðin út. Tey lovaðu, at um eg vildi verða longri, so skuldi eg fáa eina gentu aftrat mær, men eg bleiv ikki longri.

Hetta var undir Krígnum, og teir eingilsku hermenninir búðu har tætt við, so eg fekk strangar ordrar um ikki at lova nøkrum inn. Men ein dagin - nú bankar ein uppá og spyr, um hann ikki kundi fáa vatn. Eg var í neyð, tí eg visti ikki, hvat eg skuldi gera, men eg gav honum vatn - og tað stóð nógv á mær, tí hevði tað verið uppdagað, so hevði eg fingið av at vita. Eingilskmaðurin hevði ein dunk til vatn við sær, og seinni fekk eg at vita, at mann ikki mátti nokta teimum vatn. Og so var ta tað, at tá ið eg fór út eftir koli, tá skuldi eg ansa væl eftir, at eingin eingilskmaður sá meg. Hesum skilti eg einki av, men seinni fann eg útav, at eingilskmenninir áttu kolið, sum vit brúktu av, men kolið lá inni í garðinum, har eg arbeiddi. Undir Krígnum var alt myrkalagt, so mann mátti ikki brúka ljós. Tá ið eg skuldi í kjallaran um kvøldið, plagdi eg at brúka lummalykt, tí annars sást púrt einki. So var eg eitt kvøldið farin oman trappurnar (inni) og niður í kjallaran við lummalyktini. Eg hevði fulla balju við klæðum í føvninginum vinstrumegin og lyktina í høgru hond. Klæðini skuldu strúkast í kjallaranum. Eg missi lyktina, og hon brotnar. Lyktin var úr bakalitt og kundi tí ikki gerast aftur. Tá vóru tey ikki blíð og kravdu, at eg skuldi skaffa teimum sama slag aftur. Eg segði, at eg átti ongar pengar. "So mugu foreldrini hjá tær betala," søgdu tey. "Eg eigi eingi foreldur," sigi eg so. "Ja, men so mást tú fáa onkran annan at betala," svaraðu tey mær aftur. - Nei, ikki var tað lætt. Tað var serliga maðurin í húsunum, ið var so ljótur ímóti mær. Einaferð hevði eg sovorðin sár á hondunum, men álíkavæl skuldi eg standa og vaska klæðir. Tá varð alt vaskað við hond. So var tað soviskjúrtan hjá manninum. Tú veitst, hvussu tað er - har sum skjúrtan kemur ímóti hálsinum - har verður tað altíð eitt sindur øðrvísi litað, og tað fæst ikki burtur. Eg royndi og royndi at fáa tað vaskað burtur, men tað hjálpti einki. Tá bleiv hann illur og spurdi, um eg helt, at hann hevði "engagerað meg sum selskabsdamu".  

Tey høvdu kúgv, ið skuldi mjólkast. Eg segði, at tað dugdi eg ikki, og so sigur maðurin, at so skuldi hann sjálvur mjólka kúnni, tí hann var vanur við tað, og so bleiv. Hann var giftur við eini danskari konu, og tey drukku bert kaffi við róma frá síni egnu kúgv. Mjólkin bleiv sett í føt á eina hyll inni í spískamarinum, og so bleiv hon standandi har, til rómi kom omaná. Tað mátti eg ikki røra, tí konan tók sjálv róman omanav og kókaði hann til at brúka í kaffið. So ein dagin skeldaði konan meg út, tí eg hevði onki at gera við mjólkina, ið stóð har. Eg segði, at eg ikki hevði rørt føtini. Hon spyr so, hvør ið hevði gjørt tað, og eg segði, at eg hevði sæð mannin í húsinum drekka av føtunum. Var hon ikki ill frammanundan, so bleiv hon ill tá, tí eg skuldi ikki leggja hann undir at hava gjørt sovorðið. Eg segði, sum var, at eg hevði sæð tað, og eg hevð ikki gjørt nakað. Hon risti við høvdinum og segði, at tað var líkamikið, tí hann hevði ikki funnið uppá at gjørt tað. Seinni hoyri eg hana spyrja mannin, um tað passaði, at hann hevði nortið mjókina í spískamarinum. Hann fór bara at grína og segði, sum var, at tað passaði. Eg segði so upp og ringdi og søkti um at fáa eitt arbeiði sum gongsgenta á Hospitalinum, tí eg hevði altíð ætlað mær at sloppið sum gongsgenta har. Eg ringdi til tað telefonnummarið, sum stóð í blaðnum, og tað var kantórið á Hospitalinum, og har kemur ein maður til telefonina. Tað undraði meg, tí eg hevði ikki roknað við, at ein maður arbeiddi á kantórinum har, so eg legði á og helt meg hava ringt skeivt. Eg ringdi so upp aftur einar tvær ferðir, og hvørja ferð kemur hesin sami maður til. Eg spurdi so, um tað var tann, ið eg skuldi hava fatur í, tí eg helt meg kenna røddina - og rætt var. Hetta var maðurin, ið eg var arbeiðsgenta hjá. Ein dagin kemur hann so og sigur við meg: "Eg veit, at tú hevur søkt um at verða gongsgenta á Hospitalinum, tí kona mín arbeiðir á skrivstovuni har, men hon skal nokk gera alt tað, sum hon kann, fyri at tú ikki skalt fáa nakað arbeiði har." Eg spurdi hann, hvussu hann visti, at eg hevði ringt, og so sigur hann, at hann hevði hoyrt tað, tí hann hevði telefon á kantórinum, har hann kundi hoyra alt, ið sagt var frá sínari heimatelefon. Tískil søkti eg ikki arbeiðið á Hospitalinum. Helst var tað tað, at tey ikki vildu av við meg, tí tey lovaðu mær, at eg skuldi fáa eina gentu aftrat mær, um eg bleiv verandi har. Men eg segði upp og fór í eitt annað pláss í Havn, men tað var heldur ikki nakað at reypa av. Nei, ikki var tað bara bara, at vera arbeiðsgenta tá í tíðini – ella var eg serliga óheppin - eg veit tað ikki. Slíkt hevði tíbetur ikki borið til í dag. 

Eileen - í bestu árum

Eg fór aftur til Gjáar og giftist í 1944 við Símuni á Grótheyggi (Símun Justinussen, seinri Fríðheim, f. 1914), og vit búðu inni á Grótheyggi í einum kamari uppi á loftinum. Kamarið hevði eitt vindeyga heimeftir, og tað var bara eina songjarlongd langt, so har var bert pláss til songina og eitt lítið borð ímóti vindeyganum - men einki skáp. Símun var sum oftast til skips, og eg búði har, men helt meg nógv fyri meg sjálvan. Verpápin var serliga góður við meg. Eg gjørdi mær mat á primusovni inni í kamarinum, og Frida í Ólastovu (Frida Debes, f. 1916) bjóðaði mær at vaska og kóka klæðir í vaskikjallaranum hjá sær, tí har vóru góðar umstøður. Símun og eg fingu trý børn - eina gentu og tveir dreingir - men øll doyðu. Gentan, ið æt Dagmar Sofía - eftir mammu og fosturmammuni - var fødd í 1944, og hon livdi í eina góða viku. Tann fyrri drongurin var føddur í 1945, og hann livdi í umleið tríggjar vikur. Tann seinni drongurin, sum var føddur í 1947, livdi í einar seks vikur, og so vóru tey øll burtur.

         

                                                                           Nú er alt bara minnir

Tað var ein sera tung tíð.  Eingin - uttan ein kona - tosaði við meg um tað, at eg hevði mist øll míni børn. Eingin nevndi nakrantíð nakað - soleiðis var tað tá. Alt skuldi tigast burtur. Eg fekk ongantið nakað svar, hví børnini ikki kundu liva, og tann dag í dag veit eg tað ikki, hóast eg fleiri ferðir havi roynt at fingið eitt svar. Eg gloymi tað ongatíð, men eg havi lært at liva við tí, tað havi eg verið noydd til. Eitt annað, ið eg heldur ongantíð gloymi, hendi nakað eftir, at gentan var fødd. Nú kemur ein sjúkrasystir inn til mín og spyr, hvussu gentan skal eita. Eg síggi, at aftan fyri hana stendur ein prestur og onkur annar. Eg spyrji hana, hví hon spyr um tað nú, og hon svarar, at gentan var so veik og skuldi doypast. Eg hevði lagt til merkis, at hon kanska ikki seyg so fast, sum hon gjørdi í fyrstanini, men eg hevði onga erfaring og droymdi ikki um, at hon skuldi vera so sjúk. Eingin hevði talað eitt orð við meg um tað, at gentuni feilti nakað sum helst, og Símun var til skips. Dreingirnir kundu havt fingið navn, men teir vóru ikki doyptir, og tað fekk eg eisini mangan at hoyra fyri. Onkur brikslaði mær tað, at tá ið børnini ikki vóru doypt, so fóru tey beinleiðis til Illamann, og eg fór aftaná.  Sum sagt - tann dag í dag veit eg ikki, hvat feilti børnunum - hví tey ikki kundu liva. Bæði fyrr og seinni havi eg tosað við landslæknan, men hann segði tað, at prøvar blivu sendir niður til Danmarkar og blóðroyndir til Onglands, men eingin kendi orsøkina. Børnini vóru fullborin og væl skapt. Tað sást einki á teimum, men eg legði til merkis, at tey orkaðu ikki so væl at súgva, og so við og við fingu tey sár á húðina - serliga um beinini. Tey bæði fyrstu børnini vóru fødd í Klaksvík, og tann yngri drongurin í Havn. Tá ið eg hevði føtt tað triðja barnið, vildi eg ikki hava fleiri børn, tí um so var, so væntaði eg ikki, at tey fóru at liva. Hetta var ein tung tíð og gjørdi nógv til, at eg og Símun ikki blivu saman. Aftrat øllum minnist eg m.a. eisini ein mann siga seg ikki skilja, at nakar giftist við mær, sum ikki kundi fáa børn. - Eg havi ongatíð glett meg til at fingið eitt barn, tí hesin óttin hevur ligið og lúrt alla tíðina.   

Aftur til Havnar

Eftir hetta fór eg aftur til Havnar, og har hjálpti eg við bæði einum og øðrum. Eisini arbeiddi eg í fiski á Bacalao og var húshjálp. Í 1952 fekk eg so ein son, og honum feilti tíbetur einki. Hann fekk navnið George Richmond, og hann eitur sostatt eftir pápa mínum. Landslæknin hevði sent meg niður á Ríkissjúkrahúsið, so George er føddur í Danmark í februar 1952. Eg kom so aftur til Gjáar í apríl mánað við honum. Eg hevði onga inntøku, og onkur segði mær, at eg kundi søkja tað almenna um hjálp. Eg so gjørdi og fekk so til svar, at eg kundi fáa 600 kr, og har stóð ”En gang for alle”. Eg fór so aftur til Havnar at arbeiða, tá ið George var umleið tvey ára gamal. Eg fekk arbeiði hjá Frants Restorff, har eg mest var á skrivstovuni og annars, har tað manglaði fólk. Vit bæði búðu í einari lítlari kjallaraíbúð, og har var bara ein lítil køkur, gongd og eitt kamar, sum bleiv brúkt bæði sum kamar og stova. Køkurin var lítil, men har var ein gassovnur. Í húsinum var vaskikjallari - alt var vaskað við hond og við vaskibretti - og eg kundi heingja upp at turka inni í kjallaranum.

George og Eileen - Úti á Nasa

Eg mátti jú arbeiða, og tí fekk eg George ansaðan hjá nonnunum, men hann var bara nakrar fáar dagar har, tí honum longdist so illa, at tær søgdu mær, at hann ikki kundi verða verandi har, tí tað fór at skaða hann - so illa longdist hann. Nú vóru góð ráð dýr, og ongan hevði eg til at hava hann, so eg mátti spyrja, um hann kundi koma á Barnaheimið. Tað kostaði 90 kr um mánaðin, og so eg mátti eisini arbeiða fyri at fáa pengar til tað. Har var hann umleið tveir mánaðir, og eisini har longdist honum so illa, at eg ikki kundi vitja hann serliga ofta. So kom sama søgan umaftur. Tey søgdu tað sama sum nonnurnar – at hann kundi taka skaða av hesum seinni í lívinum. Eisini søgdu tey mær, at hann hevði sagt, at hann vildi sleppa til abba og ommu, tí ”tey leingjast eftir mær”. So spurdu tey hann, hvussu hann skuldi sleppa til abba og ommu, og tá svaraði hann, at hann skuldi við ”Lítla Hvita”. Tey spurdu hann so, hvør ”Lítli Hvíti” var, og tá segði hann, at tað var báturin hjá Stóra-Peturi (Petur Pauli Joensen, f. 1907). Eg tók so George av Barnaheiminum og fór norður til mammu og pápa við honum, og har bleiv hann so eina tíð. Tey vóru so ómetaliga góð við hann og vildu ikki av aftur við hann, hóast tey vóru blivin gomul og ikki orkaðu at hava hann. George dámdi eisini so væl at verða við Gjógv hjá mammu og pápa, men hann kom so kortini nakað seinni aftur til mín í Havn og gekk øll síni skúlaár í Havn. 

Eileen (nr. 2 frá vinstru) - saman við fýra hálvsystkjum í Hull

Eg vildi so gjarna sleppa at fáa kontakt við familjuna í Hull, men mamma vildi ikki. Sum ung var eg einaferð við táverandi manni mínum, Símuni á Grótheyggi, í Hull við einum fiskiskipi, og hetta hevur verið í 1940unum. Niðri á bryggjuni í Hull stóðu nakrir menn, og eg fór at spyrja teir, um nakar av teimum kendi pápa mín, George Richmond. Jú, tað gjørdu teir og søgdu mær, at hann beint nú var farin við tí trolaranum, ið eg fara út eftir vágni, so eg fekk ikki nógv at vita tá. Eg kom so aftur til Føroyar og visti tískil einki meir um familjuna í Hull enn tað, eg visti, áðrenn eg fór. Seinni - í 1996 - var eg so aftur í Hull og vitjaði, men tá var pápi deyður. Eg hitti tá fleiri av mínum 7 systkjum í Onglandi, men nú er tíverri bara ein systir eftir. Eg havi fingið at vita, at pápi var skipari á einum skotskum trolara, og at trolararnir ofta komu inn á Tvøroyri. Mamma arbeiddi um ta tíðina á Tvøroyri, og soleiðis eru tey bæði komin at kennast. Pápi vildi hava, at eg skuldi hava eftirnavn hansara. Tað er eisini tilskilað í kirkjubókini, og tað lyftið havi eg so hildið.

Heimaralon:

   

Heimara Lon 2007                                                              Frá vinstru: George, Eileen, Dag og Irena (2007)

Tey núverandi húsini eru bygd í 1901, men hvussu tað var við teimum gomlu húsunum, veit eg einki um. Húsini í Ytru Lon vóru bygd upp í endan á okkara húsum. Okkara hús vóru ikki innrættað á loftinum, fyrst ið eg minnist. Í neðra komu vit inn í gongina, og haðani var ein hurð innar í køkin - ein hurð innar í stovuna og ein hurð innar í eitt kamar. Tvey onnur kømur høvdu vit eisini inn av køkinum, og í øðrum kamarinum lá langomma, ið var kallað Stranda -Jóhanna (Johanne Marie Berg, f. 1846), hon var ættað av Strondum. Eg minnist bara langommu sum seingjarliggjandi. Hon lá 5 ár í songini, havi eg fingið at vita. Tá vóru ongar madrassur sum í dag. Nei, madrassan var av posum – fyltir við hoyggi, ið var pressað saman, og so stikað við madrassunál niður í gjøgnum hoyggið fyri at fáa tað so slætt sum møguligt. Eg minnist, at mamma plagdi at fara innar til hennara og hjálpa henni at vaska sær og at fáa vent henni. Mamma kláraði ikki at gera hetta einsamøll og plagdi tí at biðja ommusystur mína, Julionnu (Julianna Johannesen f. 1879), ið var mamma Benadikt, f. 1917, koma at hjálpa sær. Eg minnist, at pápi hevði borað eitt hol í loftið uppi yvir songini, haðani eitt tog hekk niður, sum langomma kundi toga í. Hon hevði liggisár, sum eg minnist blivu smurd við Lapissalvu. Tað, sum salvan varð smurd uppá, bleiv svart, og lapparnir, sum blivu lagdir omaná, blivu eisini svartir. Nei, sum langomma var góð við meg. - So var tað ein dagin, at langomma rópar meg og biður meg koma til sín, men eg vildi bara ikki inn til hennara. Mamma royndi at toga meg, men einki batti. Eg minnist, at eg stóð við komfýrin og helt so fast, sum eg kundi – hví, veit eg ikki, men tveir dagar seinni doyði langomma, og tað hevur verið 27.12.1927 (triðja jóladag), og tá var eg ikki meir enn gott og væl 2 ára gomul. Mamma plagdi at siga, at tað mundi hava verið okkurt, ið eg hevði merkt á mær – tí eg vildi bara ikki inn til hennara - løgið var tað. Eg minnist, at tað vóru menn - Gamli Olrik á Rætt var ein - ið komu inn við einum stórum kassa, og at eg bleiv send út í Ytru Lon. Tá visti eg ikki, at langomma var deyð, og at tað var ein kista, men eg síggi tað fyri mær enn. Húsini í Heimara Lon, sum eg vaks upp í, seldi eg fyri nøkrum árum síðani. Tíverri eru eingi av mínum eftir í Føroyum longur. Vit eru øll í Danmark, og eingin var til at hyggja eftir húsunum, so best var at selja, so eg ikki skuldi ganga við óttanum um, at okkurt var hent húsunum - serliga um veturin.

                   

Hjallurin í Heimaru Lon                                                        Hoyggjhúsið í Heimaru Lon

Hjallurin í Heimaru Lon, sum stendur niðan fyri húsini, er rættuliga gamal, men eg minnist, at hann bleiv umvældur. Tá stoypti abbi (Petur Julius) grundina, og fosturpápi (Jóhannes) rimaði hjallin av nýggjum. Eitt hoyggjhús áttu vit, og tað stóð oman fyri Skipshúsini, men tað er ikki til longur. Tað sama er við gróthúsinum, ið stóð Heimi á Damm. Vit plagdu at goyma hoyggj í tí, og pápi helt, at tað hoyggið var frískari enn tað úr hoyggjhúsinum. Tey søgdu, at Jóhannes Tann Vísi (Johannes Poulsen, f. í Funningi 1776) skal hava laðað gróthúsið, og tað er trúligt, tí hann búði jú í Heimaru Lon. Vit høvdu ein so fínan hvanngarð niðan fyri húsini. Tað plássið kallaðist á Torkilsgrund, tí har hevði ein maður búð, ið varð kallaður Torkil. Rætta navn hansara var Jóhan (Johan Lindenskov, f. í Tórshavn 182?), men pápi hansara æt Torkil, og tí varð hann eisini kallaður Torkils-Jóhan, er mær fortalt. Tað var langomma (Stranda- Jóhanna), ið fann uppá at seta hvannir niður í grundina. Hon vildi hava bjargahvannir, tí tær vóru søtari enn hinar. Hvannirnar vuksu væl - tjúkkar og stórar. Onkuntíð kundi onkur óviti finna uppá at taka sær eina hvonn, men tá bankaði langomma upp á rútin og bað teir heldur koma at biðja eina hvonn - ikki taka hana. 

Petur Julius Joensen - í Hvanngarðinum

Vit áttu tveir gyllin í jørð - ein á Suðurhelvt og ein Heimi í Dal. Gyllinin Heimi í Dal seldi pápi til Rasmus í Bíggjarlagnum (Kornelius Rasmus Johannesen, f. 1911), men vit fingu kortini lov til at hava eina ær gangandi har álíkavæl. Vit áttu eitt stykki av jørð í Funningi, men eg havi seinni selt tað. Tað var soleiðis við tí stykkinum, at pápi hevði gjørt okkurt arbeiði í Funningi - eg veit ikki hvat – og so hevði hann fingið hetta stykkið í løn. Tað var so vanligt tá - bæði við Gjógv og í Funningi - at hjálpti tú t.d. onkrum at velta upp úr nýggjum, so fekst tú eitt stykki afturfyri. Fleiri slík dømir eru við Gjógv.

Neytakonur og torv

Kúgv høvdu vit eisini. Neytini lógu úti, tá ið veðrið var til tað - Heimi í Dal, á Ambadali ella onkra aðrastaðni - annars stóð okkara kúgv í kjallaranum. Mamma gekk til neytar á Ambadali. Tá ið eg var so fræg, so fór eg við henni at hjálpa henni at bera. Eg plagdi at hava eina dyllu á arminum. Mamma hevði tríggjar kýr at mjólka, og tað høvdu hinar neytakonurnar eisini. Og ikki at gloyma stokkarnar - ja, tær bundu eisini, meðan tær gingu. Eg minnist so væl, hvussu røsk Dalberg (Dalberg Jacobsen, f. 1899) var at binda. Tey áttu onga jørð, so hon gekk til neytar fyri onkran annan. Tey vóru nógv fólk í húsi, so tað kravdi sítt bæði til klædna og matna. Nógv lesull kundi vera í haganum, og hana kundi ein og hvør henta sær, og var hetta ein góður stuðul hjá teimum, ið onga jørð áttu. Tá bleiv hvør nispur tikin upp, og nú fer ullin burtur - eg orki ikki at hoyra um tað. - Vit skóru torv Eysturi á Fossi og Heimi í Dal. Torvið Eysturi á Dal og á Fossi var sum kol, so gott, og tað brúktu vit at baka við, men torvið Heiman úr Dal var ikki so gott, og tí brúktu vit tað mest til at kynda við. Mær dámdi væl at fara í torv - vit høvdu mat við, og onkuntíð ótu vit døgurða Eysturi á Fossi. Mangan gekk eg eisini eftir torvi. Tað var tungt at bera Eystan av Fossi, og Skúvadalsgjógv var eisini so djúp. Tá ið eg fór Heim í Dal, plagdi eg ofta at fylgjast við Drikku á Fløtti (Fredrikka Sigvardsen, f. 1875). So var tað ein dagin, at vit síggja, at ein maður kemur aftan á okkum. "Hvør er hasin?" spyr Drikka. "Hatta er Jákup í Horni," svari eg. "Ringan kvistar hann okkum aftur," letur í Drikku. Jákup í Horni (Jacob Hansen, f. 1882) var tiltikin gongumaður, langur og klænur. 

Meslingar og tuberklar

Mangar tungar lagnur hava eisini verið við Gjógv – millum annað einaferð, ið meslingarnir gingu so ringir. Tá vóru tey so fá, sum høvdu havt meslingar, og tey flestu royndu at skíggja. Mamma hevði havt teir, men pápi hevði ikki, og hann var sjúkligur, og tí skíggjaðu vit teir. Eg minnist ein ungan mann, sum doyði 23 ára gamal. Hann hevði so øgiligan fepur, og tey nærmastu vóru so eym um, at hann lá í songini og skalv, at tey ballaðu hann væl fyri at halda hann heitan. Læknin segði seinni, at hann var deyður av hita. Neyðars fólk, ið ikki vistu annað enn at gera alt so gott fyri hann, sum tey kundu. Eg minnist fleiri av teimum, sum vóru illa  sjúk av tuberklum. Eg síggi tey fyri mær fara oman í gjøgnum trappurnar – oman í Gjónna – og á Sanatoriið í Havn, og tey flestu av teimum komu aftur í kistu. Tað vóru tungir dagar fyri bygdina.

  

Irena, Dag, Eileen og George                                                        Eileen vitjaði Marjuna í Hoygarðinum í 2012

Í 1964 giftist eg við Magnusi Borðoy, f. 1925, og vit fingu tvey børn, og teimun feilti tíbetur heldur einki, og tað eri eg ógvuliga glað fyri. Irena er fødd í 1965, og Dag er føddur í 1966. Vit búðu í Havn, og Magnus arbeiddi sum kavari og koyrilærari. Hann doyði av sjúku í 1992. Dag og Irena - bæði gift við dønum - vóru flutt til Danmarkar. Aftaná at Magnus var deyður, flutti eg eisini niður 1994, og George flutti so eisini nakað aftaná við sínari familiu. Eg havi ikki angrað, at eg flutti, tí best er at vera saman við sínum kæru, men best hevði mær nokk dámt at sloppið frá at farið.

Eg havi nógv at vera takksom fyri. At hugsa sær, at eg hóast alt havi fingið 3 børn, 9 ommubørn – tað elsta 46 ár og tað yngsta 26 ár - og 11 langommubørn - tað elsta er 26 ár, og tey yngstu (tvíburar) komu í juli mánaði í ár (2018). Vit búgva øll í Jútlandi, og øll hava tað gott. Sjálv búgvi eg nokkso nær við Vejle, og eg keði meg onga løtu. Vit eru sjey føroyskar kvinnur, ið hava bindiklubb saman eina ferð um mánaðin og koma eisini saman til ymiskt, møtir, føðingardagar og tílíkt. Tað er so frálíkt at kunna hugna og tosa saman á móðurmálinum. Alt tað besta ynski eg bygdarfólki mínum og øllum heima í Føroyum.

Kategori: Frásagnir